چکیده:

نظریه ی حرکت جوهری یکی از ابتکارات ملاصدارای شیرازی است که به اعتقاد او بر پایه هایی از برهان، قرآن و عرفان روییده و پیامدهای متنوع و متعددی در زمینه ی فلسفه و الهیات به کرسی نشانیده است. مشکل بزرگ این نظریه گم شدن یا انعدام موضوع است و بدون حل این مشکل ظریه ی حرکت جوهری هر چند مبرهن باشد پذیرفتنی نخواهد بود. خود صدرالمتالهین توجه کامل به این مشکل داشته و برای حل آن راههای متعددی را ارائه نموده است. در اینجا بعد از ذکر دو دلیل شیخ الرئیس در مخالت با این نظریه که در واقع به طرح مشکل اشاره نموده است، کوششهای صدرالمتالهین در آثار مختلفش در قالب دو پاسخ نقضی و شش پاسخ حلی گرد آمده، تبیین می شود. شروع بحث به دلیلی که خواهد آمد، با نگاهی بسیار کوتاه به تاریخچه ی فلسفی حرکت و جوهر خواهد بود. سس مقاله به کار تتبع و تبیین راه حل های ملاصدرا بسنده ننمده، راه حلهای او را از حیث سازگاری مورد توجه و داوری قرار خواهد داد.

واژه های کلیدی:

حرکت، جوهر، موضوع، هیولا و صورت.